Inlog cursisten

Op reis met ’t Kofschip

We kennen hem allemaal: de regel van ’t Kofschip. Deze alom bekende spellingregel bepaalt dat we ‘geluncht’ moeten schrijven en niet ‘gelunchd’, evenals ‘geschrobd’ in plaats van ‘geschrobt’.

Waar komt deze regel vandaan? En waar gaat het heen met de klassieker in deze moderne tijd?

Een kofschip

Misschien zul je je het ooit hebben afgevraagd: wat is eigenlijk een kofschip? Volgens Wikipedia is een kofschip een zeilschip voor binnen- en kustvaart met een ronde voor- en achtersteven en een platte bodem. Dit is niet relevant voor onze spelling, maar wel een interessant feitje.

Afkomst

Allereerst is het goed te beseffen dat ’t Kofschip slechts een ezelsbruggetje is voor de achterliggende regel voor werkwoordspelling. Het gaat dan ook alleen om de medeklinkers in het woord. De t, k, f, s, ch, en p zijn stemloze medeklinkers. Je stembanden trillen niet mee bij het uitspreken van deze medeklinkers.

Bij alle andere medeklinkers (zoals z, b en v) trillen je stembanden wel mee, die worden dan ook stemhebbend genoemd. Aan onze werkwoordspelling ligt de ervaring ten grondslag dat het lastig is stemhebbende en stemloze medeklinkers na elkaar uit te spreken. Probeer maar eens ‘sd’ uit te spreken, gevolgd door ‘st’. Die laatste combinatie gaat makkelijker, toch? Daarom schrijf je ‘danste’ en niet ‘dansde’.

Uitspraak

Deze versoepeling van de uitspraak gaat niet altijd meer op. Vaak spreken we een d aan het einde van een voltooid deelwoord toch uit als een t, zoals bij ‘geschrobd’ en ‘gegooid’. Vaak hoor je de d nog wel bij de onvoltooid verleden tijd: ‘schrobden’ en ‘gooiden’. De regel is daarnaast ook alleen van toepassing op het hele werkwoord (infinitief). Daarom schrijven we ‘verhuisden’ en ‘verfden’.Uitgaande van het hele werkwoord zou de lettercombinatie immers wel stemhebbend zijn: ‘verhuiz(d)en’ en ‘verv(d)en’.

In het buitenland

Het onderscheid tussen stemloze en stemhebbende medeklinkers is geen rare Nederlandse uitvinding, zoals je misschien dacht. Ook in het Turks maken ze dit onderscheid, om de uitspraak te versoepelen. En jawel, ook de Turken kennen een ezelsbruggetje om deze regel te kunnen onthouden: Fe paşa çok hasta (Generaal Fe is erg ziek). Zie je de overeenkomsten?

Reis door de tijd

’t Kofschip is al sinds de 19e eeuw op reis. Verschillende generaties die het passeert, gebruiken hun moderne inzichten om het ezelsbruggetje toegankelijker te maken. Tegenwoordig weet toch bijna niemand meer wat een kofschip is? Daarnaast heeft de grote toename van Engelse werkwoorden in de Nederlandse taal gezorgd voor uitbreiding, onder andere met de letter x. Al deze creativiteit heeft geresulteerd in de volgende moderne varianten. Ken je nog een variant? Laat het me weten!

  •  ’t ex-kofschip
  • kofschiptaxietje
  • ‘t fokschaap
  • xtc-koffieshop
  • schurftkip
  • soft ketchup van het merk x
  • pokkeschoft
  • enz.

My LPOnline