Wanneer wij het over de Franse taal hebben, gaat men meestal ervan uit dat er één “Franse taal” is, het Frans uit regio Parijs. Dit is de taal die op school, zowel in Frankrijk als op de Nederlandse middelbare scholen, onderwezen wordt, met de bijbehorende tongval. Het is het Frans dat men op het journaal hoort, en dat gebruikt wordt in de meeste series en films – les Ch’tis daargelaten –, in de bekendste liedjes – al kan een geoefende oor het Belgische accent van Jacques Brel horen -, in de verplichte literatuur en in kranten. Wij zouden het ABF kunnen noemen, Algemeen Beschaafd Frans. Toch zijn er heel veel verschillende accenten en dialecten in het Frans.
Algemeen Beschaafd Frans in heel Frankrijk
Aan het einde van de 19de eeuw, toen het onderwijs voor iedereen openbaar, gratis en verplicht werd, is het Frans uit regio Parijs zich gaan verspreiden over het Franse grondgebied. Veel lokale talen verdwenen, waaronder het Occitaans – de taal van de Languedoc en de Provence.
Tegenwoordig worden stappen ondernomen om dit culturele erfgoed te behouden. Zo kunnen bijvoorbeeld het Bretons en het Occitaans weer op school worden geleerd. Hoewel deze talen niet meer zo veel gesproken worden, veel uitdrukkingen of verbasteringen zijn overgebleven die wel dagelijks worden gebruikt.
Accenten en dialecten in het Frans
Binnen Frankrijk bestaan dan ook grote verschillen tussen de plaatselijke accenten, uitdrukkingen, taalgewoontes en dialecten. Een jong kind wordt rondom Parijs met le petit aangeduid, maar in het zuid-oosten met le péquélet of le pitchoun. Parijs wordt net zo goed door de Parijzenaren liefkozend Paname genoemd, un croûton de pain – het uiteinde van de baguette- is in het zuiden un quignon de pain en un pain au chocolat is elders une chocolatine.
Zo zijn de voorbeelden legio. Niet alleen zijn de woorden anders, ook het accent varieert erg van de ene streek naar de andere, waarvan het accent Marseillais een van de bekendste is.
Francofonie
De Franse taal beperkt zich niet tot de grenzen van de Hexagone – de zeshoek – of la France métropolitaine, zoals continentaal Frankrijk wordt genoemd. Door ontdekkingsreizen, oorlogen en kolonisatie heeft de Franse taal zich op alle continenten een weg gebaand. Tegenwoordig is Frans de 5de wereldtaal en wordt het door 225 miljoenen mensen dagelijks gesproken.
De landen waar Frans het meest gesproken wordt zijn naast Frankrijk, België, Luxembourg, Zwitserland, Quebec, maar ook Afrikaanse landen, eilanden van alle oceanen en zelfs een aantal Amerikaanse staten. Dit wordt l’espace francophone genoemd, en omvat de landen en regio’s waar Frans ofwel de officiële taal is ofwel de administratieve of “sociale” taal. De verschillen in gebruik wereldwijd zijn nog groter dan binnen Frankrijk zelf. Een Franstalige Canadees is niet voor alle andere Franstalige zomaar te verstaan.
Canadees Frans
Met zoveel Franstaligen over de hele wereld verspreid, die in allerlei bedrijven en instellingen actief zijn, is het altijd handig om een goede kennis van de Franse taal te hebben. Bij een gedegen training wordt rekening gehouden met het beoogde doel en het juiste gebied. Uiteraard wordt nog steeds uitgegaan van het meest gebruikte Frans, maar specifieke uitdrukkingen of gebruiken kunnen in het programma opgenomen worden.
Nederlandstalige cursisten uit België die met Waalssprekende partners zaken doen, leren bijvoorbeeld dat men daar septante zegt in plaats van soixante-dix. Voor een cursist die zich uiteindelijk in Montréal wil vestigen, is het zaak om het Canadees accent uitgelegd te krijgen, en de juiste woorden en uitdrukkingen aan te leren. Want een muts is geen bonnet, maar une tuque, iets dat in de koude winterse Canadese maanden goed is om te weten.
