Hoe is het gesteld met de Duitse taalkennis van onze BN’ers? In het Engels redden ze zich prima, dat is wel gebleken uit de English language reports. Maar behalen ze ook mooie rapportcijfers voor de taal van onze oosterburen? Deze maand nemen de we de Duitse taalkennis van violist en orkestleider André Rieu onder de loep.
André Rieu
André Rieu wordt in dit interview bij ‘Gäste zum Kaffee’ geïntroduceerd als ‘wereldfenomeen’. Dat geldt zeker voor zijn prachtige muziek, maar ook voor zijn taalgebruik. Op het eerste gezicht spreekt Rieu perfect Duits.
Aussprache, Wortwahl und Grammatik
Dat Rieu op het eerste gezicht perfect Duits spreekt, heeft met name met zijn uitspraak te maken. Als Limburger is zijn accent en klank bij veel Duitse woorden niet ‘Nederlands’. Rieu spreekt de klinkers, de ‘Umlaute’ en de ‘Doppellaute’ zoals bijvoorbeeld ‘eu’ of ‘ai’ en ook de ‘ch’ en ‘sch’ goed uit. De hoge lange ‘i’ bij ‘romantiek’ corrigeert hij meteen zelf en gebruikt dan ook de goede klemtoon ‘Ro’mantik’. Vaak neemt Rieu Duitse spreektaal die je normaliter in een los gesprekje onder vrienden gebruikt, compleet natuurlijk over. Zo zegt hij ‘nö’ en ‘nee’ in plaats van ‘nein’. En ‘wir machen mal was anders’, wat natuurlijk eigenlijk ‘wir machen einmal etwas anders’ had moeten zijn. Regelmatig horen wij ‘wir ham’ in plaats van ‘wir haben’. Zo kan menig Duitser hem al bijna als landgenoot zien. Wie wil het dan Duitsers nog kwalijk nemen dat zij denken dat alle Nederlanders sowieso Duits kunnen?
Maar toch kan ook Rieu zijn Nederlandse komaf niet compleet verbergen. Hij slikt de ‘n’ op het einde van verschillende woorden in. Bijvoorbeeld: ‘Ohrringe getrage’ of ‘sie müssen in die Gruppe passe’. In het meervoud kiest Rieu juist voor het toevoegen van een ‘n’, een misverstand welk veel Nederlanders delen. Hij zegt ‘erst kamen die Haaren’ en ‘sie sind mehr als 25 Jahren bei mir’ terwijl de Duitse meervoudsvormen ‘Haare’ en ‘Jahre’ zijn. Ook het juiste gebruik van de ‘Umlaut’ gaat nog wel eens mis.
Ook de invloed van de Engelse taal valt in zijn taalgebruik op. Rieu gebruikt ‘Hose’ in het meervoud of zegt ‘sich selber sein’, waarschijnlijk om ’to be yourself’ uit te drukken. Ook het overdreven gebruik van het werkwoord ‘lieben’, waar een Duitser eerder ‘mögen’ of ‘gerne haben/machen’ zou willen zien of horen, laat het Engelse ’to love’ doorschemeren.
Er zijn echter ook enkele taalfouten die niet meer onder de noemer ‘wereldfenomeen’ kunnen vallen, maar typisch voor Nederlanders zijn. Vrij regelmatig gebruikt Rieu de voorzetsels niet conform de grammaticaregels. ‘Wenn ich im Saal reinkom’ moet zijn ‘in den Saal’, ‘dieser Funke springt im Publikum’ hoort ‘springt auf das Publikum über’ of tenminste ‘springt ins Publikum’ te zijn. En dan hebben zij ‘Spaß auf der Bühne’, niet ‘auf die Bühne’. Ook ‘von’, een voorzetsel met steeds dezelfde naamval, gebruikt hij niet correct.
Gesprächssituation
André Rieu presenteert zich tijdens het interview bewust en met succes op een populair niveau. Hij lijkt voor de toeschouwers de sympathieke kerel uit de buurt die dezelfde taal spreekt. Zijn taalgebruik in dit interview maakt het moeilijk om afsluitend iets over zijn taalvaardigheid te zeggen. Min of meer bewust kiest Rieu voor eenvoudige structuren, maakt de zin niet helemaal af of tikt alleen maar aan wat hij wil zeggen en gaat dan op een andere gedachtegang door. Het valt dus niet te beoordelen in hoeverre hij ook gecompliceerde zinnen zo natuurlijk en vanzelfsprekend kan omzetten.
Schlussfolgerungen und Bewertung
Met zijn charme wint Rieu de harten van zijn publiek en de losse onbekommerde manier van praten steunt dit effect. Een beetje ruis ontstaat alleen door een fout die men een buitenlander in Duitsland makkelijk vergeeft, maar waarmee niet gezegd is dat het geen fout is. Meteen in het begin, als de presentatrice meneer Rieu netjes met ‘Sie’ aanspreekt, reageert hij met tutoyeren. Hier heeft Rieu ondanks zijn ervaring met de taal dan toch het verschil tussen het Duitse ‘Sie’ en het Nederlandse ‘u’ niet goed begrepen. Ongeacht haar leeftijd en het ‘Loch in dein Hosen’ (gat in haar broek) had hij de dame in de functie van presentatrice bij de televisie met ‘Sie’ aan moeten spreken. Door het tutoyeren toont hij weinig respect. Gelukkig dient in het Duits het gebruik van ‘du’ ook voor het aangeven van een vriendschappelijk contact. De jonge presentatrice is zo beleefd en sportief, om er niet in mee te gaan en het maar gewoon als fout van een buitenlander te laten doorgaan die niet weet wat ‘Sie’ is. Op haar vraag met ‘man’, ‘was müsste man denn machen…’, zou de correcte reactie eveneens met het algemene ‘man’ – niet met ‘du’ – gegeven moeten worden. Dit omdat hier niemand ervan uit kan gaan dat de interviewster orkestlid zou willen worden.
Op dit punt wordt duidelijk dat het met taalkennis alleen niet is gedaan. Culturele aspecten en verschillen kunnen ongewenste effecten op de relationele sfeer hebben die de ‘buitenlander’ vaak zonder opzet creëert en dan ook niet bemerkt.
Resultaat: In dit fragment scoort Rieu ook zonder inachtneming van zijn onweerstaanbare charme een Duitse 2+ (in Duitsland is 1 het beste en 6 het slechtste cijfer en 5 en 6 zijn onvoldoende). Met Nederlandse cijfers is dat:
