Het is altijd lastiger om je uit te drukken in een taal anders dan je moederstaal. Beheers je de ‘vreemde’ taal niet voldoende, dan is het verstandig om bij bijeenkomsten van betekenis een tolk te gebruiken. Een blunder als “golden showers” als vertaling voor gouden kranen is namelijk snel gemaakt. Maar wat doet een tolk en hoe word je tolk?
Wat doet de tolk?
In de wondere wereld van werken met taal, is er ook een belangrijke positie voor de tolk. Deze meneer of mevrouw zorgt ervoor dat mensen elkaar kunnen verstaan ook al spreken ze elkaars taal niet. De tolk wordt in een hoop gevallen een beetje weggestopt, zodat het lijkt alsof de mensen die ‘getolkt’ worden op wonderbaarlijke wijze elkaar toch begrijpen. Vroeger vond ik dat altijd erg fascinerend, totaal niet wetend dat er verstopt achter de mensen een persoon in beide oren aan het fluisteren was…
Tolken: opleiding en praktijk
Er zijn verschillende manieren om te tolken, zo kun je bijvoorbeeld simultaantolken, consecutieftolken of gesprekstolken. Een simultaantolk vertaalt tegelijk met de spreker de gesproken tekst in de andere taal. Deze tolken tref je bijvoorbeeld bij de Europese Unie. Zij zitten in hun cabines en vertalen alles wat er gezegd wordt in een andere taal. De consecutieftolk kan samenvattend tolken en kan zo grotere delen van het gesprek in een keer omzetten. Deze tolk heeft ook meer gelegenheid om naar een herhaling te vragen. Een gesprekstolk tolkt simultaan tussen twee mensen in. Om een goede tolk te worden, is het natuurlijk belangrijk dat je de talen waarin je tolkt zeer goed beheerst en veel ervaring opdoet. Zo kun je bijvoorbeeld de opleiding tot tolk volgen bij ITV in Utrecht.
Niet langer dan 20 minuten
Zelf heb ik een vertaalopleiding Engels gedaan aan Hogeschool Holland/Educatieve Faculteit Amsterdam en naast schriftelijk vertalen, werd er ook aandacht besteed aan tolken. Het was overigens niet voldoende om na de opleiding meteen aan de slag te gaan als tolk, maar het was een ontzettend leerzaam kijkje in de keuken. De training die ik heb gehad, was vooral gericht op consecutieftolken.
We moesten geconcentreerd luisteren naar de teksten die werden opgezegd. De docent wees daarna één van de leerlingen aan die de vertaling moest geven. De docent wisselde lange en korte zinnen af en we werden willekeurig uitgekozen om te tolken. Na een blok van twee uur (wel met pauze gelukkig) was je absoluut gesloopt. Het maakte dan ook niet uit of deze lessen in de ochtend of in de middag werden gegeven, het bleef zeer inspannend werk. Het verbaasde mij dan ook niets dat in de praktijk als richtlijn gehanteerd wordt dat tolken niet langer dan twintig minuten tot een halfuur achter elkaar hoeven te tolken en dan worden afgewisseld. Dit houdt namelijk de concentratie op peil en verkleint het risico op fouten.
Kranen of douches…
De reden waarom een tolk bijvoorbeeld bij de Europese Unie wordt ingezet, is in bijna alle gevallen om afgevaardigden hun eigen taal te laten spreken. Deze taal beheersen ze in principe beter dan bijvoorbeeld het Engels (wanneer dat niet hun moedertaal is). Het is overigens geen plicht om gebruik te maken van een tolk. Er zijn genoeg afgevaardigden die ervoor kiezen om hun presentatie in het Engels te houden ook al is dat niet hun moedertaal. Dat kan natuurlijk prima, al is het relatief lastiger dan in de moedertaal. Zo was er jaren geleden de legendarische speech van één van onze parlementariërs over het belachelijke uitgavengedrag van bepaalde dictators. Hij koos ervoor om zelf Engels te spreken en niet getolkt te worden. Hij wond zich op over de mensen die zich verrijkten met gouden kranen in de badkamer en vertaalde dat zelf met “golden showers”…
Door Claudia Peeters
