Taal is van invloed op onze belevingswereld. Als er in een taal geen onderscheid gemaakt wordt in kleuren, geuren, texturen of smaken bijvoorbeeld, dan blijft onze waarneming beperkt. Op het moment dat we woorden aan bepaalde concepten gaan verbinden, kunnen we deze categoriseren en vervolgens bewuster waarnemen.
De beleving van geluid
Dit zijn doedelzakken. Ik begrijp dat de uitvinder van de doedelzakken geïnspireerd werd toen hij iemand een verontwaardigd, astmatisch varken onder zijn arm zag dragen. Jammer genoeg, evenaarde het kunstmatige geluid nooit de zuiverheid van het geluid bereikt door het varken. –Alfred Hitchcock
Hoor jij nou eigenlijk welke vogels er fluiten als je ’s ochtends wakker wordt? Er voor het gemak even van uitgaande dat je ’s ochtends wakker wordt… en dat het een mooie, niet al te koude dag is. Dus fantaseer er even op los en stel je de volgende situatie voor: je wordt ’s ochtends (vroeg) wakker op een mooie lentedag. Hoor je ze dan? Tot mijn schaamte moet ik namelijk bekennen dat ik er maar zelden een hoor. Nu kan dit te maken hebben met het feit dat ik in de stad woon en de vogels wellicht worden overstemd door het geluid van voorbijrazende trams, maar toch, ook in een stad zitten vogels, nietwaar? Of heeft het te maken met het feit dat ik me nooit heb verdiept in vogelsoorten en de geluiden die ze produceren? Is dat misschien de reden waarom ik ze nauwelijks kan onderscheiden van de nieuwste ringtones die mijn buurkinderen hebben aangeschaft?
Ons representatiesysteem (5 zintuigen)
Onze vijf zintuigen zijn vijf poorten die ons alle waarnemingen doorspelen om te worden omgezet in begrippen en ideeën -Arnaud Desjardins
Een poosje geleden zag ik een documentaire op televisie over hoe taal invloed heeft op onze perceptie van de wereld. Ze legden uit dat de verschillen in woordenschat die er bestaan in de verschillende talen veelal afhankelijk zijn van ons representatiesysteem (hoe we de wereld beleven via onze 5 zintuigen, d.w.z. door te zien, horen, ruiken, proeven en voelen). Hoewel dit per individu behoorlijk kan verschillen, is het tot op zekere hoogte ook cultuurgebonden en daarmee van invloed op de taal die er in een bepaalde cultuur gesproken wordt.
Andere prioriteiten, andere woordenschat
Wat we zien, hangt vooral af van wat we zoeken. –John Lubbock
Zo kwamen ze erachter dat bepaalde culturen bijvoorbeeld veel meer woorden kennen voor texturen dan voor kleuren. Het is daar blijkbaar van groter belang hoe iets aanvoelt dan hoe het eruit ziet. In de meeste Westerse talen kunnen we een appel omschrijven als groen, geel of rood, terwijl men in andere delen van de wereld die kleuren helemaal niet onderscheidt, simpelweg omdat ze er helemaal geen woorden voor kennen. Logisch natuurlijk dat het je koud laat wat de kleur is van het voedsel dat je nodig hebt om te overleven. Lekker belangrijk of het groen, geel of rood is, vertel liever hoe het aanvoelt, zodat ik weet dat het rijp genoeg is om zonder problemen soldaat te maken.
Smaakbeleving
Als dit koffie is, breng me dan alstublieft thee, maar als dit thee is, breng me dan alstublieft koffie. -Abraham Lincoln
Misschien heb je je ook weleens geërgerd aan koks of wijnproevers die allemaal duurklinkende omschrijvingen hebben voor smaken. ‘Ik proef nu een zuurtje gemengd met een bittertje en een vleugje noot. Er ontbreekt helaas nog een fruitig mondgevoel’ (of zoiets). Een heldin op het gebied van eten is uiteraard Britse tv-kok Nigella Lawson. Ik wed dat het ons niet lukt met een geheel accurate vertaling te komen voor haar originele, bijna sensuele manier van eten beschrijven. Je kunt het belachelijk maken of je vingers erbij aflikken, maar hoe dan ook is gebleken dat het nodig is voor koks de juiste woorden behorend bij de smaken te kennen om überhaupt onderscheid te kunnen maken in smaak. Dus wil je een echte fijnproever worden, dan zul je je dus toch moeten verdiepen in de woordenschat. Pas als je er de namen voor kent , kun je de diverse smaken onderscheiden en deze dus ook intenser beleven. Grappig om te bedenken is dat het woord ‘kaasachtig’ als positief kan worden ervaren op het moment dat je erbij vermeldt dat het om een kaasachtige smaak gaat, maar zodra je het hebt over lichaamsgeur is de ervaring ineens totaal anders.
Nieuwe taal, nieuwe perceptie
Elke verandering begint met een andere manier van kijken -Olaf Hoenson
Pas op het moment dat we de woorden leren voor bepaalde concepten, kunnen we deze categoriseren in ons brein en bewust waarnemen. Nu begrijp ik nog beter hoe belangrijk het is om buitenlanders woorden als ‘gezellig’ bij te brengen. Ze kunnen waarschijnlijk pas echt bewust met volle teugen van de Nederlandse ‘gezelligheid’ genieten op het moment dat ze dit woord kennen. Dit bewijst maar weer hoe belangrijk taal is en hoe leuk het is om je te verdiepen in andere culturen. Als we de wereld intenser willen beleven en al onze zintuigen ten volste willen benutten, moeten we dus simpelweg beginnen met onze woordenschat uit te breiden. Zo hoop ik dat de eenzame mus en de duif in mijn brein binnenkort zullen worden vergezeld met andere soorten uit het vogelrijk. Wellicht word ik dan minder gestoord door irritante ringtones.
