Nuanceer maar eens even
Ik krijg regelmatig de vraag van cursisten om een eenvoudige vertaling te geven voor woorden als: maar, eens, even. Het is echter onmogelijk een precieze vertaling te geven, aangezien ze op verschillende manieren gebruikt worden en iedere keer een andere betekenis kunnen hebben. Toch is het belangrijk om duidelijk te maken hoe we deze woorden gebruiken en wat voor betekenis we eraan geven. Juist omdat we er zoveel nuances mee overdragen.
Instructies
Zo probeerde ik er vorige week maar weer eens chocola van te maken met een cursist die graag wilde leren hoe ze eenvoudige instructies moet geven. Hoewel het thema vaker ter sprake is gekomen in mijn lessen, kom ik elke keer weer voor verrassingen te staan. Zo kwam ik er gaandeweg bijvoorbeeld achter dat ‘maar’ in veel gevallen uitnodigender klinkt dan ‘even’. Mijn cursist, ik noem haar voor het gemak even Eva, bedacht allerlei instructies die ze haar dochtertje van drie kon geven. (Haar grootste motivatie om Nederlands te leren is haar dochter die in een rap tempo Nederlands leert en af en toe dingen zegt waar ze helemaal niets van begrijpt.) Ze had er duidelijk plezier in de woorden te combineren, wat het er niet makkelijker op maakte. In veel gevallen kun je bij een vriendelijke of beleefde instructie ‘maar’, ‘eens’ of ‘even’ of combinaties hiervan gebruiken, maar wat is nu precies het verschil?
Help me eens even
1. Geef maar/geef even/geef eens/geef eens even/geef maar even
2. Wacht maar/wacht even/wacht eens/wacht eens even/wacht maar even
3. Kom maar/kom even/kom eens/kom eens even/kom maar even
4. Eet maar/eet even/eet eens/eet eens even/eet maar even
5. Ga maar zitten/ga even zitten/ga eens zitten/ga eens even zitten/ga maar even zitten
Help mij nu eens even om hier een duidelijkere uitleg over te geven. Mijn uitleg is dat wanneer we ‘maar’ gebruiken, we iemand willen uitnodigen iets te doen. Wanneer we ‘even’ gebruiken dan willen we eigenlijk de ander vragen iets voor ons te doen wat niet te veel tijd in beslag neemt (daar bij kun je je afvragen of we dat voor onszelf bedoelen of voor degene aan wie we de instructie geven). Wanneer we ‘maar’ en ‘even’ combineren klinkt het als een nog vriendelijker (uitnodigender) verzoek of instructie, waarbij ‘even’ volgens mij nog steeds te maken heeft met een tijdsbestek: voor een poosje. “Loop maar even niet de gracht in,” is niet het meest logische om te zeggen, tenzij je wilt dat het later eventueel nog wel gebeurt. Mocht dat moment er komen, dan kun je “spring eens in de gracht!” uitproberen. Dat klinkt dan weer een beetje alsof je benieuwd bent wat er dan gaat gebeuren.
Hoe lang duurt jouw even?
Toen Eva me de vraag voorlegde over wat het verschil nou eigenlijk was tussen: kom maar binnen/kom even binnen/kom maar even binnen, legde ik het dus op bovenstaande wijze uit. Dat woordje ‘even’ leek Eva in ieder geval wel handig om te gebruiken voor haar buurman die altijd net iets te lang blijft hangen als ze hem binnen vraagt. Of haar buurman ‘even’ daadwerkelijk zo interpreteert is natuurlijk maar de vraag en daarnaast is ieders ‘even’ niet even kort. Hopelijk naast haar (bij de buurman) wel. Hoewel ik haar geen eenduidige uitleg kon geven, stelde Eva zich tevreden met de langere combinaties van deze kleine woordjes, zoals ‘geef maar even’. Verheugd zei ze: “I am happy, because this way at least I am one word ahead of my daughter, cause she says ‘geef maar’!”
