Vertalen is het omzetten van de ene taal in de andere. Er wordt vaak gedacht dat dit een eenvoudig beroep is en dat het simpel is om een tekst te vertalen. Immers, je beheerst je moedertaal als geen ander en met bijvoorbeeld Engels kom je toch ook aardig uit de voeten? Toch werkt het zo niet. Vertalers die bijvoorbeeld juridische documenten vertalen, hebben jarenlang ervaring opgedaan in de juridische wereld. Zij hebben van juridisch taalgebruik een specialisme gemaakt. Daarnaast vertalen zij vrijwel alleen naar hun moedertaal toe. De brontaal, bijvoorbeeld de Nederlandse taal, beheersen zij zodanig dat zij precies weten welke grammaticale constructies zij in hun vertaling moeten toepassen. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor andere specialismen.
Vertaalproces
Een vertaler kan gemiddeld 2.000 tot 2.500 woorden op een dag vertalen. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar dit is eigenlijk wel een vuistregel. Daarnaast kun je als vertaler gebruik maken van software om het vertaalproces te versnellen. Zo kun je denken aan spraaktechnologie, dan kun je de vertaling ‘inspreken’ in de computer. Bijna alle vertalers werken daarnaast met vertaalsoftware. Met deze programma’s kun je een vertaalgeheugen opbouwen. Per opdrachtgever kan er een geheugen worden aangelegd en alleen met dat geheugen worden gewerkt. Zo kan de klant er altijd van uitgaan dat er met bedrijfseigen terminologie wordt gewerkt. Is het stuk vertaald, dan wordt het nog door een onafhankelijke vertaler nagekeken. Deze vertaler kijkt of er geen zinnen vergeten zijn, of de terminologie juist is toegepast en of er geen fouten in de tekst staan. Vooral dat laatste is erg belangrijk, want het zal je maar gebeuren dat er een verkeerde term op een verkeerde plek zou staan… Daarna kan de vertaling aan de klant geleverd worden.
Taboe
Het zorgt voor best wat inspanning en toewijding om een document, ook al is het nog zo klein, goed te vertalen. Sommige woorden zijn ook niet een-op-een te vertalen, omdat het woord simpelweg niet bestaat in een andere taal of cultuur of omdat er een taboe op rust. Zo kun je denken aan spreekwoorden en gezegdes die vrijwel nooit letterlijk overgenomen worden of bepaalde gevoelens die een woord oproept zoals het Nederlandse ‘gezellig’. Of uit eigen ervaring: een bedrijf in belspelletjes gaf eens de opdracht om korte tekstjes uit het Engels in meerdere talen te laten vertalen waaronder het Maleis. De vertaler weigerde de vertaling te maken, omdat de tekst naar Maleise begrippen te erotisch getint was. Hij zou er problemen kunnen krijgen met de overheid, omdat zulke onderwerpen echt taboe zijn. Kortom, het is belangrijk om tegemoet te komen aan de wensen van de klant, maar het is ook belangrijk om gebruiken en gewoontes in andere talen en culturen te respecteren.
Claudia Peeters
