Er was eens een verdomd lastig leesteken. De puntkomma. Hij werd vaak niet begrepen door schrijvende Nederlanders. Soms gebruikte men hem zelfs totaal verkeerd in een zin! Hij wilde zo graag duidelijkheid in de tekst brengen, maar bracht slechts verwarring. Lees hier het verhaal van de puntkomma. Welke functie heeft dit leesteken in de zin en wanneer gebruik je het nou precies?
Functie
De puntkomma bestaat uit een punt en een komma. De uitvinder van de puntkomma merkte waarschijnlijk dat deze twee leestekens soms niet passend waren; er zijn immers zinnen waarin een komma te veel samenhang impliceert en een punt te weinig. Een komma geeft namelijk aan dat twee zinnen (bijvoorbeeld een hoofd- en een bijzin) sterk bij elkaar horen. ‘Kees ging naar huis, omdat hij moe was.’ Je kunt de twee zinnen niet los van elkaar halen. Een punt geeft de lezer het idee dat de zinnen niet samenhangen. ‘Kees ging naar huis. Hij woonde in Apeldoorn.’ Een puntkomma geeft dus een lichte samenhang tussen zinnen aan. ‘Kees ging naar huis; hij was moe.’ De tweede zin in dit voorbeeld geeft de reden aan van Kees’ vertrek, zonder hier veel nadruk op te leggen, zoals met een voegwoord als ‘omdat’.
Gebruik
Mijn belangrijkste tip: wees zuinig met de puntkomma. Bij verkeerd gebruik kan het de lezer storen. Als je twijfelt, schrijf dan een komma of een punt. Je kunt altijd een zin omgooien, zodat je niet meer hoeft te kiezen voor een bepaald leesteken. Lees de volgende zinnen om gevoel te krijgen voor de puntkomma.
- Ik ga niet naar het concert; een kaartje kost vijftig euro!
- De school ligt midden in de woonwijk; toch worden veel kinderen met de auto gebracht.
- Hans werkt vannacht door aan zijn scriptie; morgen is de deadline.
Opsomming
Volledigheidshalve moet ik ook de functie van de puntkomma noemen in opsommingen. Een opsomming is vaak een zin waarin zinsdelen van elkaar gescheiden worden door een nieuwe regel of een leesteken. De zin ‘Ik wil helpen bij het organiseren van netwerkborrels’ bevat geen opsomming. De zin ‘Ik wil helpen bij het organiseren van netwerkborrels, feesten, recepties en vergaderingen’ bevat een opsomming met korte delen die gescheiden worden door een komma. De puntkomma verschijnt als die zinsdelen wat langer zijn. In het volgende voorbeeld gebruik ik voor het gemak een opsomming met opsommingstekens. ‘Ik wil helpen bij:
- het organiseren van netwerkborrels;
- het verzamelen van contactgegevens;
- het maken van promotiemateriaal.’
Omdat deze opsomming een gewone zin is, eindigt het laatste opsommingsdeel met een punt. De afzonderlijke delen beginnen met een kleine letter, omdat het geen losse zinnen zijn.
De puntkomma leefde nog lang en gelukkig; iedereen begreep zijn functie.
